1. Khởi nguồn và hành trình trưởng thành

Tiền thân của Viện Hóa học Công nghiệp Việt Nam là Phòng thí nghiệm của Bộ Công Thương được thành lập từ năm 1955 trên cơ sở phòng thí nghiệm của Sở mỏ Đông Dương cũ. Từ đó đến nay, trải qua nhiều lần kiện toàn và đổi tên, năm 2007 Viện chính thức mang tên Viện Hóa học Công nghiệp Việt Nam (VIIC), trở thành đơn vị nghiên cứu sự nghiệp công lập trực thuộc Tập đoàn Hóa chất Việt Nam.

Qua 70 năm phát triển, Viện đã gắn bó chặt chẽ với hành trình xây dựng – bảo vệ – phát triển của ngành Hóa chất Việt Nam. Trong mọi giai đoạn lịch sử, Viện đều giữ vai trò tiên phong trong nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ và tạo ra sản phẩm phục vụ thiết thực cho sản xuất, nông nghiệp, công nghiệp, quốc phòng và đời sống dân sinh.

2. Khẳng định vị thế trung tâm nghiên cứu trong hệ thống Vinachem

Theo Quyết định số 1265/QĐ-TTg ngày 28/10/2023 của Thủ tướng Chính phủ về việc cơ cấu lại Tập đoàn Hóa chất Việt Nam giai đoạn 2022–2025, VIIC tiếp tục được giữ lại là đơn vị sự nghiệp trực thuộc, có vai trò nghiên cứu ứng dụng, phát triển công nghệ, sản phẩm mới trong ngành công nghiệp hóa chất; gắn với các doanh nghiệp trong Tập đoàn Hóa chất Việt Nam theo Điều lệ Tổ chức và hoạt động của Viện Hóa học Công nghiệp Việt Nam được Chủ tịch Hội đồng thành viên Tập đoàn Hóa chất Việt Nam phê duyệt tại quyết định số 01/QĐ-HĐTV ngày 08/01/2024.

Trong nhiều năm qua, Viện đã:

• Tự chủ tài chính, duy trì mô hình “tự nghiên cứu – ứng dụng – thương mại hóa sản phẩm”, tạo doanh thu ổn định, nuôi sống tập thể cán bộ công nhân viên, tái đầu tư phát triển và đóng góp ngân sách.
• Gắn nghiên cứu với sản xuất, đồng hành cùng các nhà máy, doanh nghiệp trong Tập đoàn để giải quyết bài toán thực tiễn, nâng cao hiệu quả sản xuất – kinh doanh.
• Khẳng định uy tín khoa học, thông qua hàng loạt công trình nghiên cứu có giá trị và nhiều sản phẩm thương mại hóa thành công.

3. Dấu ấn nghiên cứu và sản phẩm chủ lực

Trong hành trình phát triển, Viện đã đưa ra thị trường nhiều nhóm sản phẩm quan trọng, khẳng định năng lực nghiên cứu – sáng tạo:

• Thuốc tuyển quặng apatit loại 3: Mỗi năm cung cấp cho Công ty Apatit Việt Nam 600-700 tấn, chất lượng tương đương hoặc vượt sản phẩm nhập ngoại, nhờ quá trình nghiên cứu cải tiến liên tục, bám sát sản xuất thực tế.
• Phụ gia và hóa chất cho phân bón: Các sản phẩm chống kết khối, tạo màu, chất xử lý nước tuần hoàn… được duy trì ổn định nhiều năm. Gần đây, Viện còn nghiên cứu ra chất bổ sung vi lượng, đất hiếm cho phân bón, chất khử bọt, trợ lắng axit, đáp ứng yêu cầu công nghệ mới.
• Keo dán gỗ công nghiệp UF/UMF: Thành quả từ dự án SXTN cấp Bộ (2018–2020), đã nâng cấp lên tiêu chuẩn cao (E0, T1), đáp ứng yêu cầu cơ lý và an toàn theo tiêu chuẩn quốc tế, mở rộng ứng dụng cho ván ép bê tông.
• Phụ gia đa năng tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải: Được nghiên cứu thành công và thương mại hóa, hiện đã cung cấp cho các doanh nghiệp trong Tập đoàn như Công ty DAP Vinachem.
• Dầu – mỡ nhờn và công nghệ tái sinh dầu: Phát triển sản phẩm dầu vi nhũ thủy lực cho khai thác khoáng sản, chất lượng tương đương ngoại nhập nhưng giá thành rẻ hơn nhiều. Đồng thời làm chủ công nghệ tái sinh dầu tải nhiệt cho các nhà máy nhiệt điện.
• Chiết tách thực vật và công nghệ nano: Đây là hướng đi chiến lược, phù hợp xu thế hóa chất xanh. Viện đã nghiên cứu và sản xuất nguyên liệu nano từ gừng, đông trùng hạ thảo, berberin, nano curcumin…, ứng dụng trong dược phẩm, thực phẩm chức năng và nông nghiệp sạch.
• Dịch vụ phân tích – giám định – tư vấn: Với chứng nhận VILAS 067, Viện triển khai dịch vụ phân tích dầu mỡ, kiểm nghiệm dư lượng hóa chất, đánh giá tác động môi trường, tư vấn an toàn hóa chất… ngày càng mở rộng thị trường và nâng cao uy tín.

Những thành quả trên khẳng định VIIC không chỉ là nơi nghiên cứu khoa học, mà còn là cầu nối đưa tri thức vào sản xuất, thương mại hóa sản phẩm, đóng góp thiết thực cho Tập đoàn và nền kinh tế.

4. Đổi mới để vươn mình trong bối cảnh mới

Trong bối cảnh chuyển đổi số, thúc đẩy nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và công nghiệp 4.0, Viện xác định ba hướng chiến lược:

1. Đẩy mạnh nghiên cứu hóa chất xanh – tập trung vào nghiên cứu cải tiến công nghệ sản xuất, giảm tiêu tốn nguyên liệu, hóa chất và thay thế dần bằng nguyên liệu xanh, thân thiện môi trường. Nghiên cứu phát triển vật liệu mới, phụ gia sinh học, công nghệ nano và tái chế chất thải.
2. Số hóa và tự động hóa – ứng dụng AI, dữ liệu lớn trong phân tích, kiểm nghiệm, tối ưu quy trình sản xuất và quản lý sản phẩm.
3. Hợp tác quốc tế và liên kết trong Tập đoàn – mở rộng mạng lưới hợp tác nghiên cứu, chuyển giao công nghệ, đồng thời gắn chặt nghiên cứu với các đơn vị sản xuất của Vinachem để nâng cao hiệu quả kinh tế.

5. Khẳng định vị thế, viết tiếp truyền thống

Ngày Truyền thống ngành Hóa chất Việt Nam 19/8 là dịp để toàn ngành cùng nhau ôn lại chặng đường đã qua, ghi nhận và tri ân công lao to lớn của các thế hệ cán bộ, nhà khoa học, kỹ sư đi trước – những người đã đặt nền móng vững chắc cho sự hình thành và phát triển của ngành Hóa chất trong suốt nhiều thập kỷ. Chính từ những nỗ lực bền bỉ, sự hy sinh thầm lặng và tinh thần sáng tạo không ngừng nghỉ của các thế hệ tiền bối, ngành Hóa chất Việt Nam mới có được vị thế, tầm vóc và những thành tựu đáng tự hào như ngày hôm nay.

Tiếp nối truyền thống quý báu đó, Viện Hóa học Công nghiệp Việt Nam (VIIC) luôn đặt ra mục tiêu tiên phong trong nghiên cứu khoa học – công nghệ, xây dựng chiến lược, quy hoạch phát triển, cũng như triển khai ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật phục vụ ngành công nghiệp hóa chất nói riêng và khoa học công nghệ nói chung vì mục tiêu chung phát triển kinh tế đất nước. Với nền tảng lịch sử bền vững, cùng đội ngũ nhà khoa học, kỹ sư giàu năng lực và niềm đam mê sáng tạo, Viện sẽ tiếp tục đồng hành cùng Tập đoàn Hóa chất Việt Nam, góp phần xây dựng ngành Hóa chất hiện đại – xanh – bền vững – hội nhập quốc tế.